چارچشم سگ و یا گوسپندی را گویند که خال سیاهی بالای هر یک از دو چشم داشته باشد. شعر زیر از دهقان علی شطرنجی شاعر قرن ششم در شاهد این معنی آمده است:
مَثَل آنکه او بوَد احمق
مردمان فیلسوف دانندش
همچو آن سگ بوَد که باشد کور
مردمان چارچشم خوانندش !
چوز در لغت به معنی فرج یا شرم زن می باشد. مرحوم دهخدا در ذیل این لغت و به نقل از فارسنامه ناصری شعری از یغمای جندقی شاعر قرن سیزدهم آورده است:
گر زنی چوزش نِهی چیزش بده
بشنو این از من که کارافتاده ام (۱)
گادن مفتی نمی ارزد به هیچ
من زن مفتی مکرر گاده ام ! (2)
(۱) کارافتاده به معنی سرد و گرم چشیده و باتجربه می باشد.
(2) در لغت نامه ذیل لغت نهادن (جماع کردن) این شعر با اندکی اختلاف به شیخ اجل سعدی منسوب گردیده که البته بنده آن را در نسخ مختلف هزلیات نیافتم.
ریش به معنی محاسن و موهای چانه و گونه است. دف و سفره از تشبیهات آن است. علامه دهخدا در ذیل این لغت و در همین راستا شعری از ملا طغرا مشهدی شاعر قرن یازده هجری (به نقل از آنندراج) آورده است:
دو دستش چو با شانه سازش کند
دفِ ریش او را نوازش کند.
فتاده شب و روز در پیش او
به ذوقِ طبق سفره ی ریش او
ریق زدن به معنی ریدن و قضای حاجت می باشد. علامه شاهد این لغت را بیتی نغز از ملا فوقی یزدی شاعر قرن یازدهم قرار داده است:
خویش را آلوده ی مردار دنیا چون کنم؟
من که کو...ِ همتم ریقی بر این دنیا زده ست
گُروگان به معنی قضیب یا آلت تناسل مردانه است. علامه دهخدا در لغت نامه ذیل این لغت شعری از دهقان علی شطرنجی شاعر قرن ششم آورده است:
چیزی برِ من نیست ز دو چیز عجب تر
هرچند عجب های جهان است فراوان
از پیرِ جهان گشته ی ناگشته مهذّب (1)
وز کودک مِی خورده ی ناخورده گُروگان
(1) مهذب به معنی نیکو سرشت و پاکیزه خوی می باشد.